donderdag 23 september 2010

31. De uitgedroogde schil van een sinaasappel










     Een bekend beeld: 'n uitgedroogde sinaasappelschil op straat. Geen mens die er aandacht aan besteedt. Maar nu kwam ik toch wat bijzonders tegen, iets wat me deed denken aan zo'n eeuwig doorgaand motief op een oude Griekse vaas. Het was een nauwkeurig afgesneden schil van 'n sinaasappel die zich in twee spiralen had gedraaid. Ik heb hem opgeraapt en eens heel goed bekeken. Ja, het was de schil van één en dezelfde sinaasappel. Wat ik me afvroeg was: als het dezelfde schil is, waarom draait die spiraal dan niet door?
     Thuisgekomen ben ik zelf met een scherp mesje aan het schillen gegaan en ja, toen begreep ik het ineens. Het is een bol. Zolang je nog niet bij het middengedeelte bent, krult de schil zich in een spiraal, steeds wijder en wijder. Precies op het punt waar de omtrek het grootst is, keert de schil zich en vormt een nieuwe spiraal, maar nu andersom: van buiten naar binnen. De spiraal is dan wel andersom ontstaan, maar als je naar de afbeelding kijkt lijkt het net of de twee spiralen dezelfde richting in draaien. Ik zeg 'lijkt', want de ene draait toch echt van binnen naar buiten en de andere van buiten naar binnen. Dat oude Griekse motief is dus eigenlijk gebaseerd op de bol, de meest volmaakte vorm.











    Nu iets anders. Zo'n sinaasappel heeft gebloeid. Vanuit de bloem is er een vruchtbeginsel ontstaan welke tot vrucht is uitgegroeid en met een steeltje aan de boom hangt. Dat steeltje is net zoiets als de navelstreng, het brengt een stroom van leven naar de vrucht. Als de sinaasappel volgroeid is houdt de levensstroom op waarna het steeltje verdroogt. De vrucht valt van de boom en de cyclus is rond. De plek waar het steeltje afbreekt is eigenlijk een soort van navel, een lidteken. Waar het steeltje heeft gezeten (zie afb. en afb. ) is een zonnetje zichtbaar. Dat is mooi.

     Overigens heten navelsinaasappels alleen zo vanwege de gelijkenis met een navel aan het uiteinde. Dit is nog een overblijfsel van de bloesem waar nog een klein sinaasappeltje extra in groeit. Maar de echte navel zit aan de andere kant van de vrucht.

woensdag 15 september 2010

30. De schoonheid van asfalt.



   Asfalt bestaat meestal uit steentjes en bitumen, een aardolieprodukt. Bitumen werd al een paar duizend jaar v. Chr. gebruikt in de bouw als afdichting voor muren en andere bouwwerken die waterdicht moesten zijn, later ook voor schepen. Mijn atelier heeft naast een pannendak ook een plat dak. Als het veel regent gebruik ik bitumen om lekken te dichten, zelfs lekken die onder water staan. Dat hecht zich dan gewoon aan de teerlaag die er al ligt. Fijn hoor, die trage zwarte teer.... teringzooi wilde ik eigenlijk zeggen, want het is ontzéttend smerig spul, zwarter dan zwart.
   Waar het mij eigenlijk om gaat, is het oude versleten asfalt van de autowegen. Als het er een tijdje ligt gaat het scheuren door wisselingen in temperatuur of de druk van zwaar verkeer. Dat wordt vervolgens gerepareerd, of niet. Zonder dat ze er erg in hebben, creëren wegwerkers in samenwerking met weersinvloeden en het verstrijken van de tijd, prachtige kunstwerken. Door de verschillende lagen en diverse tinten over en naast elkaar, door het craquelé en de onbewuste vlakverdeling van nieuw opgevulde gaten, krijgt asfalt zomaar een bepaalde schoonheid, soms zie je dan prachtige creaties.













maandag 13 september 2010

29. Metaforen: De huid van de aarde.

   De aarde is een organisme. De oerwouden, bossen en oceanen, de steppen en vlakten, vormen met hun beschermende en voedselrijke lagen de huid van de aarde. Die huid kan wel tegen een stootje. Beschadigingen, mankementen of probleempjes worden vanzelf opgelost, precies zoals het menselijk lichaam dat ook kan. Natuurlijke verwondingen genezen door het regenererend vermogen. Maar altijd tot op zekere hoogte natuurlijk, het moet niet te bont worden. Een algehele verstoring van de huid is ziekmakend, in een volgend stadium wordt het chronisch en als ook dit laatste signaal wordt genegeerd betekent dat het einde van het organisme. Een mens die een groot deel van zijn huidfunctie verliest, legt het loodje. De stoffelijke resten worden door de natuur met dank ontvangen en opgenomen in de kringloop waarvan alles en iedereen deel uit maakt.

   Zoals de mens en de aarde een huid hebben, zo heeft de boom ook een huid welke uit diverse lagen bestaat. Tussen de ziekteverschijnselen van een boom en die van de aarde zie ik overeenkomsten. Een boom die stervende is, zit vol met gaatjes en gangen. Dit beeld betekent in de natuur het einde van deze levensvorm. De zieke boom als een metafoor voor de geteisterde en geperforeerde aarde.                                       

   De buitenste en meest levenskrachtige laag van onze planeet is doorboord met ontelbare gangen voor delfstoffen zoals: zouten, metalen, olie, gas, water, enz. Kriskras over en onder elkaar liggen er draden, kabels, buizen en tunnels, worden er heipalen in de bodem geslagen, bergen afgegraven, rivieren verlegd, dammen en wegen gebouwd, oerwouden gekapt. Land, water en atmosfeer worden vergiftigd met allerlei chemicaliën. In een relatief zeer korte periode binnen onze mensheidsontwikkeling, hebben wij van de aarde een gatenkaas gemaakt. We  gedragen ons egoïstisch en onverantwoordelijk, we ondergraven de weerstand van het organisme waarvan ons voortbestaan afhangt, dommer kan het niet. Met mooie woorden als welvaart, duurzaamheid en economische groei verhullen we de hebzucht en het eigenbelang. Het resultaat van deze houding is een planeet die het niet meer bij kan benen, die zijn zelfgenezend vermogen verliest en als we niet heel snel zijn, ten dode is opgeschreven.


vrijdag 10 september 2010

27. Tussen de rails


   Goed dat er politie is. We zijn er aan gewend, maar als er geen politie was zou de hel losbreken. Probeer je het eens voor te stellen, geen politie. Nog wat onwennig, komt uit alle hoeken en gaten het tuig tevoorschijn. In no time wordt er volop geroofd, vernield, gestolen, gemoord en verkracht. Gewapende bendes doorkruisen de stad, niks en niemand is meer veilig, ook in je eigen huis niet. Als ze denken dat er iets te halen valt en je doet niet open, trappen ze de deur in en stormen naar binnen. Niemand die ze tegenhoudt. Denk niet: het zijn er maar enkele, dat lijkt maar zo vanuit onze comfortabele leunstoel.
  
   Weleens verzeild geraakt in een groep losgeslagen voetbalsupporters?
Het overkwam mij een aantal jaren geleden. Ik zat rustig in de trein een krant te lezen toen er een brallende bende Ajax-hooligans binnenstormde. De hele coupé stroomde vol en ik kon er met geen mogelijkheid meer uit. Tja, daar zit je dan met je krantje, waarvan je meteen aanvoelt dat enkel dat simpele feit al foute boel is. Vervolgens de onontkoombare confrontatie met lompe en gestoorde lui. De meesten van hen waren onder invloed en aan ieder was een steekje los.
   "Hee Jezus (ik had een baardje), wat ben je aan het lezen?!!"
"Haaa-ha-ha-ha", lachte de meute, wat hadden ze plezier. Nu gaat het beginnen, dacht ik. Alle aandacht was op mij gericht en ieder van hen wilde de show stelen.
   "Tongetje verloren Jezus?" Toen ik niks zei werd de krant uit mijn handen gerukt en opgerold. Bam, bam, bam, kreeg ik er klappen mee op mijn hoofd. Dat vonden ze leuk, dat was lachen. Ik dacht bij mezelf: als het hierbij blijft vind ik het best. Ze probeerden me op allerlei manieren uit de tent te lokken. Opstaan was geen optie, ze zouden me meteen laten struikelen en dan lag ik daar tussen het rapalje.
   "Jée-zus"! scandeerden ze. "Boem-boem-boem", beukten tientallen vuisten op de wanden , "Jée-zus, boem boem boem!", steeds sneller tot een donderende climax van lawaai. Het  gaf ze een kick, een gevoel van macht, iets van 'samen zijn we sterk'. Ze hebben nog ritmegevoel ook, ging het door me heen.
   Een dronken gek toeterde door de opgerolde krant in mijn oor: Aáájáx !
 Ai, dat was pijnlijk. Als ik boos zou worden zouden ze me te grazen nemen, daar was ik me zeer bewust van. Dus reageerde ik zo min mogelijk en zweeg, liet alles komen zoals het kwam. Maar helemaal niet reageren is ook niet goed. Je moet ze ook de mogelijkheid bieden om zich als held te profileren. Een buitenkansje voor de lager geplaatsten in de groep. Reageer je op zo'n moment totaal niet, dan heeft de actie blijkbaar geen effect en dreigt de hooligan in kwestie daarmee af te gaan voor zijn makkers. Dan móet hij dus wel verder gaan, zich nog nadrukkelijker en met meer geweld manifesteren.
   Mijn reactie was om af en toe te glimlachen als ze inventief waren of echt iets komisch hadden verzonnen. Op zo'n moment brulden ze het uit (hij lacht!), dat was mijn beloning aan hen, waarmee ik langzamerhand sympathie afdwong bij de leiders en enkele gasten die nog wat gevoel in hun lijf hadden, zij ervoeren dat als sportief. Ze hielden zich in de loop van de gebeurtenissen wat afzijdig en lieten het voetvolk spelen met hun prooi. Als groep beseften ze heus wel hun overmacht, maar omdat ik redelijk rustig bleef onder deze moeilijke omstandigheden bouwde ik langzaam respect op. Heel subtiel haalde ik er zo de angel uit en verdween het directe gevaar.
   In zo'n groep bestaat een onuitgesproken hierarchie. Er zijn de echte harde jongens, de leiders die hun sporen al hebben verdiend door geweld en veroordelingen en daardoor respect afdwingen bij de rest. Dan heb je een grote middengroep van meelopers en helemaal onderaan de aspiranten met duidelijk herkenbare gestoorden en lafaards die zich onderscheiden door overdreven stoer en sterk gedrag. Allemaal hebben ze hun gevaarlijke kanten, zeker in combinatie met drank en drugs. Na een minuut of twintig verlieten ze de trein, sommigen zeiden me zelfs gedag waarop ik voor het eerst mijn mond opendeed. Pfff !

Wat ik al zei in het begin: goed dat er politie is. Maar even los van het bovenstaande: Ik heb eerlijk gezegd ook een gruwelijke hekel aan de politie. Ze mogen niet zelfstandig denken, moeten bevelen stipt opvolgen, mogen situaties niet toetsen aan hun geweten en op basis daarvan zelfstandig besluiten nemen. Daardoor maken ze zichzelf tot een robot van het systeem. Een robot met macht ook nog. In zo'n situatie kan een mens ontaarden en dierlijke trekjes krijgen wat kan leiden tot een gelegitimeerde vorm van hooliganisme.
De dames hiernaast letten op of er geen kinderen uit de klimrekken vallen. Ze zijn behulpzaam en aardig. Maar ben je het niet met ze eens, let dan op je woorden want ze slingeren je zonder pardon op de bon.



donderdag 9 september 2010

26. Metamorfose

Van de een op de andere dag zijn ze verdwenen, de rupsen van de koninginnenpage die
de blaadjes van de wijnruit aan het oppeuzelen waren.
Vrijdag 3 sept. waren ze er nog en een dag later kon ik geen enkele rups meer vinden.

Maar vandaag de 7e heb ik er dan toch eentje gevonden op een verweerd stuk hout bij de vijver op enkele meters afstand van zijn laatste voedselgebied. De anderen zijn in geen velden of wegen meer te bekennen.

Als ík de rups kan vinden, zullen de vogels hem toch zeker ontdekken, lijkt me zo.
Het is niet echt een geschikt plekje en ik denk eraan om de rups met wat gaas te beschermen tegen scherpe snavels.
De rups zal zich hier gaan inspinnen tot een pop, met enkele draden heeft hij zich verbonden met het hout.. En zoals ik het nu zie bevindt de rups zich in een soort van sluimertoestand en is dit het begin van de grote metamorfose.

Intussen is het 8 september en sta ik verbaasd naar de metamorfose te kijken die zich in één nacht heeft voltrokken. Dit alleen is al een wonder, de rups is helemaal veranderd van vorm en kleur en dat in zo'n korte tijd. Je kent 'm niet meer terug.











Vandaag 9 september heeft zich dat verder voortgezet. Gisteren nog groenig, nu is te zien dat hij zich mooi aanpast aan de ondergrond en bruin wordt.












Maar ik zag gisteren al direct een rover aan het werk.

De waarschijnlijk parasitaire wesp die zichtbaar is (afb. 5) legt eitjes in de pop.
Straks komen daar de larven van deze wesp uit en eten de pop van binnen helemaal leeg. Weg koninginnepage.
Prachtig is ook dat gesponnen koord waarmee hij zich als een bergbeklimmer heeft gezekerd.

Wat mij bovendien intrigeert is dat 4 rupsen, die ieder op een andere plek zaten te knabbelen, er ineens tegelijk vandoor zijn gegaan. Alsof ze samen afgesproken hebben om de rupsentrein van 2 minuten over 7 te nemen. Er moet een of andere impuls zijn waardoor ze gelijktijdig op reis gaan.
Zou het zo zijn dat elk individu van een soort sterk verbonden is met de groep als geheel?
Dat alle individuen samen in belangrijke situaties functioneren als één overkoepelend organisme welke weer een onderdeeltje is van het eco-systeem?
De groep 'weet' vanuit de eenheid met het geheel: dit is het moment om te vertrekken.
Ik vraag me daarbij af of er verschil is in gedrag tussen de rupsen in mijn tuin en in een tuin verderop waar dezelfde vlinder ook eitjes heeft gelegd?
Is er misschien ook een vorm van familiegedrag binnen de soort? (rupsen van een andere koninginnepage die zich wat anders gedragen)
Zou de vlinder haar eitjes die dag steeds op wijnruit leggen of ook op andere soorten planten en als dat laatste het geval is: heeft dat andere voedsel invloed op het tijdstip van verpoppen?

Piet Schellekens

zaterdag 4 september 2010

25. Waterdruppels op glas

Waterdruppels

Opgedroogde druppels met zand

Condens                                              Opgedroogde druppels

woensdag 1 september 2010

23. De koninginnenpage

Klik op de foto voor een groter beeld.







Vandaag vond ik in mijn tuin 4 rupsen van de koninginnepage op de wijnruitplanten (Ruta Graveolens).
De vlinder zou vooral op schermbloemigen zitten knabbelen zoals dille, venkel, wortel e.a., maar wijnruitsap vindt ie dus ook erg lekker.
Wijnruit is een lievelingsplant van me, het heeft een aparte geur en heeft speciale vormen. Het ruikt mysterieus kruidig en is een heel bijzondere plant, maar daarover een andere keer meer.
Vorig jaar had ik de prachtige koninginnepage al in mijn tuin gezien en nu dus de mooie kleurige rupsen.
Hoewel nog steeds vrij zeldzaam komt deze vlinder de laatste jaren weer wat meer voor in Nederland. Door het kwistig spuiten met gif en de overbemesting was hij lange tijd helemaal afwezig.

Het mooie van de natuur is dat als je ook maar iets van goeie wil toont je er meteen een heleboel voor terug krijgt. Veel van wat plaatselijk verloren is gegaan aan flora en fauna zou zomaar terug kunnen komen door een respectvolle benadering en wijs beleid.
Maar ondanks enkele lichtpuntjes zie ik het somber in met de combinatie mens/natuur.
Er is een grens aan de veerkracht van het eco-systeem.
Er is zoveel verstoord en verziekt , de lucht, het water, het land, de oerwouden.
Nog steeds slaat de weegschaal door naar de verkeerde kant.
Totdat zomaar ineens de grens is bereikt en het mooie, zich steeds vernieuwende natuurlijke systeem het niet meer kan verstouwen en instort.
Dan kunnen we met een laatste krachtsinspanning nog even flink doen met chemicaliën en robotmasjientjes, maar daarna is het toch echt over. Tsja, da's geen leuk vooruitzicht.

Piet Schellekens