599. Vragen zonder antwoord (2)

 

598. Goudkoorts

Het woord wier komt van het Oudhollandse wiara wat gouddraad betekent. Veel zeewiersoorten hebben een goudglans over zich. Schitterende okerachtige tinten welke zich ergens bevinden tussen het spectrum van geel naar groen en meer. Als het wier nat is en beschenen wordt door de zon, ligt er puur goud aan je voeten. Haal even diep adem, anders zou je bevangen kunnen worden door de goudkoorts. Het woord wieren (van het Zweedse vira) betekent ook beweeglijkheid, levenslust, ronddraaien, dartelen, wat wij kennen als zwieren. De beelden hieronder zijn gemaakt aan de kust van West-Ierland.

 

 

597. Schoonheid onthult

 

Dit prachtige miniatuurtje, getiteld ‘Beauty revealed’ van 6,6 cm hoog en 8 cm lang is van Sarah Goodridge (1788) Het is geschilderd op een dun ivoren plaatje en geplaatst in een lederen kistje, bekleed met witte satijn. Sarah Goodridge is beroemd geworden vanwege haar miniatuurtjes en geschilderde portretten. Je kunt wel zeggen dat dit een zeer verleidelijk portretje is, iets wat ongetwijfeld ook haar bedoeling moet zijn geweest. Zij stuurde het naar een weduwnaar, het Amerikaanse congreslid Daniël Webster. Van hem en zijn familie maakte zij portretten. Elkaar veel zien deden ze  overigens niet. Webster ging vaker naar haar, terwijl Goodridge hem maar twee keer bezocht (een keer na de dood van zijn eerste vrouw en een keer na de scheiding van zijn tweede vrouw). Ondanks de spaarzame ontmoetingen moeten zij zich tot elkaar aangetrokken hebben gevoeld. Je zou dit intrigerende kunstwerkje kunnen zien als uitdrukking van een sterk verlangen, een uitnodiging om weer eens op bezoek te komen.

 

596. Zand

 

 

595. Poeha en de Gewone melkdistel (Sochus oleraceus L.)

De Gewone melkdistel is geen distel. De benaming Sonchus komt van het Griekse somphos, dat hol of zacht betekent. Oleraceus zou afgeleid kunnen zijn van het Latijnse Olens, wat welriekend betekent, of Olus wat erop duidt dat hij eetbaar is. Het is een plant met een doffe blauwgrijze waas over zich. De bloemen zijn lichtgeel. Het blad aan de voet heeft een bijzondere driehoekige vorm. De stengel is hol en bij beschadiging stroomt er wit melksap uit. De Gewone melkdistel is een pionier en houdt van een ruige verwilderde plek. De plant werd eeuwenlang door de mensen gegeten en ook als veevoer gebruikt. De Maori’s in Nieuw-Zeeland eten de planten nog steeds als sla en noemen het Poeha. Een naam die ongetwijfeld een Nederlandse oorsprong heeft en goed binnen het huidige wereldbeeld past. In het Nederlands betekent ‘poeha’ onder andere: grootspraak, dikdoenerij, kapsones, heisa, opschepperij, kouwe drukte, overdreven doen.

594. Het bamboemysterie

 

Bamboe behoort tot de grassenfamilie. De stengels van bamboe zijn hol en op geregelde afstanden van elkaar ontstaan knopen waaraan de bladeren groeien. Sommige bamboesoorten in Azië kunnen een hoogte van 50 meter bereiken. In één dag kan zo’n plant 20 centimeter in lengte toenemen.

Met de bloei is iets bijzonders aan de hand. Sommige bamboesoorten (de soorten die een pol vormen) bloeien zelden. Eens in de ongeveer honderd jaar en dan komen deze bamboeplanten wereldwijd op hetzelfde moment in bloei om vervolgens massaal af te sterven. Hoe is het mogelijk dat deze planten, die verschillend in leeftijd kunnen zijn en soms op duizenden kilometers van elkaar staan, tegelijkertijd gaan bloeien? Je zou zeggen dat dit wel afstammelingen van één bamboeplant moeten zijn, klonen zogezegd, met eenzelfde ‘ingebouwde’ genetische tijdklok. Dit geldt dus niet specifiek voor één enkele soort, maar diverse soorten bamboe laten dit fenomeen zien. Grote Aziatische bamboebossen kunnen zomaar ineens gaan bloeien en sterven daarna massaal af. Het is een mysterie waar de deskundigen nog niet uit zijn.

593. De oorworm

 

De oorworm is een insect dat wereldwijd voorkomt. De benaming heeft niets te maken met een worm of met een verblijf in het oor. Waarschijnlijk is de naam ontstaan in vroegere tijden toen het insect gebruikt werd als een middel tegen oorpijn. De insecten werden gedroogd, vermalen, vermengd nog met andere stoffen en in het oor gedruppeld.

De anatomie van de oorworm omvat o.a. de karakteristieke zogeheten cerci aan het achterlijf, die op een tang lijken. Ze dienen voor verdediging en communicatie. Steken of bijten doen ze overigens niet, hoogstens voel je een niet pijnlijk ‘kneepje’. Oorwormen vertonen opvallend sociaal gedrag zoals ouderlijke zorg en het leven in groepen. Ze communiceren door middel van feromonen, geluidssignalen, wrijving van hun vleugels en door het samentrekken van hun cerci. Ja, een oorworm heeft vleugels, maar hij gebruikt ze zelden of nooit. De levenscyclus omvat ei, nimf, en volwassen stadia, waarbij de vrouwtjes zorgzaamheid tonen door hun eieren te beschermen totdat ze zijn uitgekomen. Oorwormen zijn vooral in de nacht actief. Ze voeden zich voornamelijk met dood plantenmateriaal en zijn vaak te vinden op donkere vochtige plekjes in spleten, kieren en ook bloemen en planten. In de tuin kom ik ze wel tegen bij de ‘vogelnestjes’ die de Wilde peen vormt als de bloemen uitgebloeid zijn en de bloemsteeltjes zich dichtvouwen. Er ontstaat dan een beschermende holte waar ze zich blijkbaar in hun element voelen.

Ik had in mijn tuin op de aarde een rvs-plaatje neergelegd om iets anders te onderzoeken. Maar toen ik dit plaatje na een paar weken weghaalde keek ik in het nest van een oorworm die daarin haar eitjes had gelegd. De eerste foto heb ik gemaakt op 9 maart. Bijna een maand later, op 4 april, kwamen de eerste eitjes uit. Op 23 april verzorgde moeder de kleintjes nog en op 10 mei waren alle oorwormen verdwenen. In plaats daarvan huisde een flinke duizendpoot in de schuilplaats. Deze heeft waarschijnlijk alle oorwurmpjes opgegeten.