66. Een levenskunstenaar: Jozef van de Berg

Links: De hutkoffer is onderdeel
van het huisje geworden.

Links: de buitenkeuken

Rechts: tempeltje

   

   Enkele jaren geleden ging ik met enige regelmaat op bezoek bij Jozef van de Berg. De warme sfeer die ik in en buiten zijn hutje aantrof was voor mij zeer herkenbaar. Ik leefde toen in ongeveer vergelijkbare omstandigheden in een boshuisje, sober, puur en eenvoudig.

   Jozef was eind jaren tachtig van de vorige eeuw een gevierd toneel- en poppenspeler die overal in het land veel publiek trok met zijn voorstellingen. Op het hoogtepunt van zijn roem trad hij op in de Antwerpse Stadschouwburg en kondigde die avond geheel onverwacht het einde van zijn carrière als poppenspeler aan. De bezoekers dachten aanvankelijk dat dit onderdeel was van de voorstelling. Langzaam maar zeker drong de werkelijkheid tot de aanwezigen door toen hij sprak: ”Ik hoop dat u respect heeft voor mijn beslissing. Ik heb ontzettend lang gezocht en ben overal geweest. Ik kwam tot de conclusie dat de zoeker zoekt, maar hij wordt gevonden. Dus daarom dames en heren, om Christus, daarom alleen heb ik dit stuk gezocht. Ik weet nu dat dat zo is en stap uit dit vak. Voor mij is het voorbij. Ik zoek de werkelijkheid. Ik zeg u allen goedendag. Ik ga. Het ga u allen goed”.
   De houten hutkoffer met inhoud nam hij mee, maar verder liet Jozef alles wat hij in de loop der jaren had opgebouwd achter zich. Hij verliet huis en haard, vrouw en kinderen en vertrok met onbekende bestemming. In een dorpje bij de Waal vestigde hij zich in de fietsenstalling van het gemeentehuis, wat enige tijd tot flinke commotie leidde. Uiteindelijk kon hij in de grote tuin van een vriend een klein hutje bouwen, een plek waar hij nog steeds woont.
   Jozef wordt druk bezocht door allerlei vrienden en bekenden welke hem regelmatig van eten en drinken voorzien. Er komen mannen en vrouwen die relatieproblemen hebben, mensen die geestelijk in de war zijn, soms met lichamelijke ongemakken of met diepzinnige levensvragen, maar ook mensen die gewoon even een praatje willen maken. Jozef maakt tijd voor iedereen. Voor velen is hij dan ook een steun en toeverlaat. Tegelijkertijd ontstaat er het verschijnsel dat sommigen Jozef zien als een goeroe, een bezienswaardigheid of toeristische attractie (oh ja, nog even langs die kluizenaar). De rust en stilte, het evenwicht kan dan zoekraken, iets wat ik enkele jaren terug ook bij Jozef zelf dacht te bespeuren.
   Hoewel ik een religieus mens ben moet ik zeggen dat ik niks met 'het geloof' heb, niet met de Russisch-Orthodoxe Kerk van Jozef en niet met de Kerk in het algemeen. Ongevraagd uitleg geven over wat er in de Bijbel staat of in andere heilige boeken, praten over het leven van Jezus Christus, enzovoorts, dat hoeft voor mij nou ook weer niet. Dan luister ik liever naar echte sprookjes, naar de diepzinnige verhalen van landen en volkeren welke corresponderen met hetgeen ieder mens diep van binnen weet, voelt en kan ervaren. Eigenlijk dus de Jozef van de Berg toen hij nog poppenspeler was. Die universele religieuze inhoud zonder de kerkleer erbij te slepen, vond ik bij mijn laatste bezoeken niet meer zo terug. Wat blijft is mijn diepe respect voor iemand die met vaste overtuiging zijn eigen weg gaat en de consequenties daarvan aanvaardt. Door zijn manier van leven een zeer inspirerende man.